français
Prof. Dr. Mathieu Vinken, apotheker-toxicoloog verbonden aan het departement Farmaceutische en Farmacologische Wetenschappen van de VUB, staat vanaf 1 mei 2021 voor een periode van vijf jaar in voor de algemene leiding van het ONTOX-project. Het project krijgt ruim 17 miljoen euro Europese subsidie en gaat met 18 Europese en Amerikaanse partners op zoek naar innovatieve methoden om de veiligheid van chemische stoffen te evalueren zonder gebruik te maken van proefdieren.
Vóór chemische stoffen, zoals geneesmiddelen, voedingsadditieven, cosmetische ingrediënten en pesticiden, op de markt kunnen gebracht worden, moet hun veiligheid bewezen zijn. Voor die veiligeheidstests gebruiken onderzoekers proefdieren.
Het inzetten van proefdieren krijgt steeds meer kritiek, zeker omdat de verkregen resultaten niet altijd relevant zijn voor een veilig gebruik bij de mens. In de farmaceutische sector blijkt dat tot de helft van de dierproeven niet of nauwelijks relevant zijn voor de inzet bij mensen omdat we als soort te veel verschillen van de proefdieren.
Sedert twee decennia zoekt men daarom wereldwijd naar het ontwikkelen en toepassen van betrouwbare proefdiervrije modellen. In de cosmetische sector zijn dierproeven sinds enkele jaren zelfs bij wet verboden binnen de Europese Unie, een voorbeeld dat meer en meer wordt gevolgd door verschillende niet-Europese landen. In de cosmetische industrie is men veelal overgeschakeld op celculturenvan menselijke cellen (in vitro ) en computergestuurde (in silico) modellen.
In het ONTOX-project maken onderzoekers optimaal gebruik in vitro en in silico methoden aangevuld met conceptuele modellen en artificiële intelligentie. Het project zal zich daarenboven specifiek toeleggen op toxische effecten teweeggebracht door een breed gamma aan chemische stoffen ter hoogte van de lever, nieren en hersenen. De methodiek en strategieën die zullen ontwikkeld worden, zijn echter evenzeer toepasbaar op andere organen en orgaansystemen. Het ONTOX-consortium bestaat uit verschillende vooraanstaande academische groepen en firma’s uit acht Europese landen en de VS, en combineert zeer uiteenlopende disciplines, waaronder natuurwetenschappen, toegepaste wetenschappen en sociale wetenschappen. Bovendien zal er nauw samengewerkt worden met verschillende regulatorische instanties wereldwijd teneinde de nieuwe proefdiervrije methodiek en strategieën snel te kunnen implementeren.
“Het ONTOX-project is een uniek onderzoeksproject met een uitgesproken interdisciplinaire, intersectorale en internationale dimensie”, zegt projectleider Vinken. “De impact die het teweeg zal brengen is niet van de minste. Het zal niet enkel leiden tot een drastische daling in proefdiergebruik, maar ook een ware globale revolutie omtrent het regulatorisch testen van de veiligheid van chemische stoffen in gang zetten. De verwachtingen zijn dan ook hooggespannen en daarom wordt het project op de voet gevolgd vanuit alle hoeken van de wereld. Het is een heuse uitdaging, maar vooral een grote eer, om dergelijk groots onderzoekproject te mogen leiden. Ik ben vooral ook trots dat ik dit mag doen als vertegenwoordiger van de VUB. Het is een mooie opportuniteit om de internationale visibiliteit van onze universiteit nog verder te vergroten en om onze waarden wijd uit te dragen.“