français
Onderzoek van VUB en ULB, in samenwerking met een internationaal team van onderzoekers uit verschillende universiteiten in Europa, Rusland en de Verenigde Staten heeft aangetoond dat 430.000 jaar geleden een grote meteoriet met een diameter van ongeveer 100 meter, is ontploft boven Antarctica. De reusachtige meteoriet drong de dampkring binnen en explodeerde, nog voor hij het ijs van de zuidpool bereikte, met een kracht vergelijkbaar met die van duizend Hiroshima-kernbommen.
“De explosie moet voor een vernietigende schade hebben gezorgd in een straal van tientallen tot enkele honderden kilometers rond de plek van de explosie”, zegt VUB-prof Steven Goderis, die in 2018 de expeditie leidde die de ontdekkingen mogelijk maakte. Goderis en zijn team trokken toen op zoek naar micrometeorieten in de Walnumfjellet, die deel uitmaakt van het Sør Rondane gebergte in het oosten van Antarctica. “De microscopisch kleine brokstukken van de ingeslagen meteoriet hebben een speciale samenstelling, waarmee ze goed te onderscheiden zijn van de gewone meteorieten en micrometeorieten die we op Antarctica vinden. Ze hebben een samenstelling die overeenkomt met die van meteorieten, maar reflecteren ook de zuurstofisotopische samenstelling van het Antarctische ijs.”
De explosie kon gedateerd worden aan de hand van verschillende boorkernen die in de loop van de voorbije decennia in het poolijs zijn verzameld. In een aantal van die boorkernen vonden de onderzoekers ook sporen van de kosmische explosie.
“Waarschijnlijk komen dergelijke airburst-achtige fenomenen geregeld voor, maar we vinden er meestal geen enkel spoor van terug”, zegt Goderis. “In 2013 was er in het Siberische Chelyabinsk een gelijkaardige maar veel kleinere bijna-inslag, die toen veel schade veroorzaakte en waarbij wonderbaarlijk genoeg bijna uitsluitend materiële schade werd aangericht. Nog in Rusland, in Tunguska, werd in 1908 een gelijkaardige impact van een 100 m grote meteoroïde beschreven. Waarschijnlijk moeten we rekening houden met een frequentie voor een event van die omvang van een keer om de duizend tot vijfduizend jaar.”
Er blijft een kleine kans bestaan dat de meteoriet effectief het aardoppervlak heeft geraakt en dat de sporen daarvan in de loop van de voorbije vierhonderdduizend jaar letterlijk zijn ondergesneeuwd. In dat geval bevindt de impactkrater zich wellicht onder een flinke laag ijs. Toekomstig onderzoek kan daar eventueel uitsluitsel over geven. “De kans is redelijk klein”, denkt Goderis. “Maar ook niet helemaal onbestaand. Waar we wel zeker van zijn is dat we de sporen van de thermische impact die zo’n explosie heeft veroorzaakt beter in kaart zullen kunnen brengen en dat ook de schokgolf die na de explosie volgde waarschijnlijk ergens sporen zal hebben nagelaten.”
Het onderzoek werd gepubliceerd in Science Advances onder de titel A large meteoritic event over Antarctica ca. 430 ka ago inferred from chondritic spherules from the Sør Rondane Mountains. Hoofdauteur is Matthias van Ginneken, nu University of Kent maar destijds voor het onderzoek verbonden aan de VUB. Het onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door de logistieke ondersteuning vanuit het Belgische Prinses Elisabeth station op Antarctica, en de financiële ondersteuning door het federaal wetenschapsbeleid (Belspo).
Foto boven artikel: één van de partikels die de onderzoekers op Antarctica vonden en die het bewijs leverden voor de explosie (Foto Steven Goderis, AMGC, Vrije Universiteit Brussel)