français
Terwijl in België de eerste sporen van cavia’s uit de zestiende eeuw dateren, waren ze in Zuid-Amerika gedurende millennia een voorname bron van dierlijke eiwitten voor de inwoners van het continent. Vorsers van de ULB zijn er in geslaagd om de sporen van de wilde cavia te retraceren in archeologische sites in de hooglanden van Colombia en konden vandaaruit zijn verspreiding over de rest van de wereld en het domesticatieproces reconstrueren. Ze gebruikten voor hun onderzoek 46 archeologische caviavondsten uit archeologische sites in Peru, Bolivië, de Caraïben, België en de Verendigde Staten, waarvan het genetisch materiaal min of meer intact was.
De vroegste sporen van de cavia in archeologische context komen uit Sabana de Bogotá in de oostelijke hooglanden van Colombia. Ze zijn gedateerd op 9000BC. Ook in Peru zijn vroege bewijzen van cavia’s die als maaltijd of als offergave zijn gebruikt door mensen. Op de site van Jaywamachay werden cavia’s opgegraven met dateringen tussen 8500 en 8160BC. Het zou in beide gevallen gaan over Cavia tschudii, de wilde variant.
Latere vondsten van Cavia porcellus, de gedomesticeerde cavia, tonen aan dat de eigenlijke domesticatie, door menselijke selectie, begon rond 6000BC en zich in verschillende fasen doorzette in de millenia die volgden. Moleculaire analyses geven aan dat de wilde cavia die in Colombia en Peru werd aangetroffen effectief de voorouder was van de tamme cavia’s. De eerste fase speelde van de domesticatie zich af in het zuden van Peru en het noorden van Chili. De twee recente fasen vonden plaats buiten Peru en resulteerden in de kweek van cavia’s voor dierenproeven en als huisdier. Dat gebeurde vooral in de VS en in Europa.
De cavia speelt een voorname rol in de vroege menslijke geschiedenis van Zuid-Amerika. Ze hadden er hetzelfde statuut als de konijnen en de kippen bij ons. “De Inca’s gebruikten de cavia massaal als offerdier”, zeggen de onderzoekers van de ULB.
Het onderzoek door de ULB-archeologen professor Peter Eeckhout en doctorandus Céline Erauw (NFWO) kon ook duidelijk maken hoe cavia’s geïntroduceerd werden in de Caraïben.
De vroegste vondst van cavia’s bij ons dateert uit de tweede helft van de 16de eeuw. Wellicht werden ze meegebracht uit Zuid-Amerika als een exotosch huisdier.
“Ons onderzoek toont aan dat cavia’s en hun cultuurhistorische betekenins complexer is dan eerst gedacht”, zeggen de onderzoekers in hun publicatie. “Vroegere regionale studies gaven geen volledig beeld over de domesticatie en de verspreiding van de cavia. De studie van oud DNA is de laatste jaren enorm geëvolueerd. Ze maakt het mogelijk om de sporen vroege domesticatie en distributie van huisdieren in detail te bestuderen.”
De studie werd gepubliceerd in de Scientific Reports van het wetenschappelijk tijdschrift Nature.