français
Een onderzoek naar de cultuurparticipatie voor en tijdens de corona-lockdown geeft aan dat veel cultuurliefhebbers de weg hebben gevonden naar het online aanbod en deze weg ook zullen bewandelen na de lockdown. Toch snakken de meeste cultuurliefhebbers naar een terugkeer naar het échte werk. Het online aanbod heeft voor sommige groepen cultuur toegankelijker gemaakt: ouders met jonge kinderen, personen die minder mobiel zijn, … Tegelijk is de sociale kloof en vooral de onderwijskloof bij online cultuurparticipatie nog groter dan bij fysieke participatie.
De tevredenheid over het online aanbod is groot, met meer dan 60 procent tevreden gebruikers voor zo goed als alle cultuurvormen. De online deelname is meestal beperkt tot eenmalig of sporadisch gebruik. Mensen die van thuis uit werken geven aan dat ze na een hele dag achter een computerscherm, de voorkeur geven aan offline activiteiten zoals het lezen van een boek, het luisteren naar de radio of het actief musiceren.
“Wie voor de coronacrisis al online participeerde aan cultuur, is dat meestal blijven doen, en daar is een grote groep nieuwe gebruikers bijgekomen”, zegt Frederik Bastiaensen, projectmanager strategie en ontwikkeling bij publiq in Brussel. “Die hoge participatie zien we ook bij het op het eerste zicht minder evidente online aanbod: musea, erfgoedsites en theater kennen een sterke toename. Verder doen ook concerten (zowel klassiek als niet-klassiek) het online zeer goed. Het valt op dat de meeste mensen online vooral aan die culturele activiteiten deelnemen waar ze dat voor de lockdown ook op de klassieke (fysieke) manier deden.”
Op basis van de cijfers besluiten de onderzoekers dat er een opvallend hoge online participatie is in gezinsverband, maar evengoed door individuele kinderen. Mogelijk was cultuur voor heel wat ouders een interessante manier om hun kinderen tijdens de lockdown bezig te houden. Bij kinderen onder twaalf jaar valt vooral de populariteit van theater en van voorleessessies op. Bij jongeren in de middelbare school is die interesse meer gespreid over de verschillende vormen van het cultuuraanbod.
“Waar het vooral de jongere leeftijdscategorieën waren die voor de lockdown de weg naar het online aanbod al gevonden hadden, hebben de oudere leeftijdsgroepen tijdens de lockdown een inhaalbeweging gemaakt”, zegt Bastiaensen. “Die inhaalbeweging zien we helaas niet wat de sociale kloof betreft. Het sociale verschil in online participatie is tijdens de lockdown zelfs groter geworden dan ervoor, zelfs bij het culturele kernpubliek. Het feit dat veel online aanbod gratis is, lijkt geen voldoende reden om toch deel te nemen.”
De cultuursector heeft de voorbije maanden sterk geïnvesteerd in digitaal aanbod, en dat wordt geapprecieerd door het publiek. Er is een grote interesse om online aan cultuur te blijven participeren, ook bij mensen die dat tijdens de lockdown voor het eerst deden. “Online cultuur kan een aantal behoeften vervullen zoals het bieden van ontspanning en het ontdekken van nieuwe dingen”, zegt Bastiaensen. “Tegelijkertijd biedt het een antwoord op praktische drempels zoals het zoeken van een babysit voor jonge gezinnen of het moeten maken van verplaatsingen voor mensen met een zwakke gezondheid of fysieke beperking. De focus ligt daarbij op gratis activiteiten. De betalingsbereidheid voor online cultuur blijft immers bijzonder laag. En ondanks het feit dat afstanden en grenzen online veel minder een rol spelen, lijkt men online veelal trouw te blijven aan de lokale huizen.”
Toch snakt het cultuurpubliek naar de heropstart van het reguliere aanbod, omdat men veel belang hecht aan ‘cultuur in het echt zien’ en ‘er eens gezellig uit zijn’. Ook het sociale aspect van cultuurbeleving (vrienden en familie zien, de sfeer in publiek, mensen ontmoeten,…) blijft voor meer dan de helft van de cultuurliefhebbers belangrijk, en de online alternatieven voor interactie blijken daarvoor ontoereikend. Hetzelfde blijkt ook voor de amateurkunsten. Online alternatieven zijn in de beleving van de cultuurparticipanten nog onvoldoende ontwikkeld om een gelijkaardige beleving te bieden als het samen live aan cultuur doen.
Over het algemeen wil cultuurliefhebbers dan ook graag snel terug cultureel actief worden, al zijn ze voor activiteiten met grote publieksaantallen meer afwachtend. Zeven op tien cultuurliefhebbers wil vermijden zich in grote groepen mensen te begeven of dicht bij anderen te komen. Veiligheidsoverwegingen spelen hier een rol. Waar een museum- of bibliotheekbezoek georganiseerd kan worden op een gecontroleerde manier die sterk lijkt op hoe het er momenteel in supermarkten aan toe gaat, is dat voor activiteiten als concerten of theater veel minder evident. Bovendien vreest vier op tien respondenten dat de sfeer in het publiek te sterk zal lijden onder de social distancing-maatregelen.
“De cultuurliefhebbers hebben algemeen een groot vertrouwen in de veiligheidsvoorzieningen die de cultuurorganisaties treffen”, merkt Bastiaensen op. “Toch blijft er een grote individuele voorzichtigheid ten aanzien van het nemen van het openbaar vervoer, het aanraken van voorwerpen zoals tickets, drankbonnen en deurklinken. Voor bijna één op drie is deelname aan cultuuractiviteiten sowieso uitgesloten zolang er geen vaccin is of er enig risico op besmetting is. Personen met een zwakke gezondheid of die samenwonen met personen die behoren tot risicogroepen zullen hun bezoek langer uitstellen, ook voor ‘veiligere opties’ als bibliotheek- of museumbezoek, en zullen meer gebruik blijven maken van het online aanbod.”
Het onderzoek, op basis van een online bevraging, bereikte ruim 13.000 cultuurliefhebbers. Daarnaast werd gewerkt met focusgroepgesprekken in opdracht van publiq en museumPASSmusées. De online survey werd gecoördineerd door het Kenniscentrum Cultuur- en Mediaparticipatie (UGent en VUB), de focusgroepen door het Kenniscentrum Cultuurmanagement en Cultuurbeleid (UAntwerpen).
Lees hier studie