Mieux prendre en charge les mères précarisées

In een rapport op basis van nieuw onderzoek naar de noden van kwetsbare moeders tijdens en na hun zwangerschap, hebben onderzoekers van de opleiding vroedkunde van de Erasmushogeschool (EHB) in Brussel en Vroedkunde en Sociaal Werk van de Arteveldehogeschool (Ahs) in Gent 21 kwaliteitsindicatoren gedefinieerd, die moeten leiden tot een betere zorg voor de doelgroep. Geen enkele kwetsbare moeder met financiële problemen zou daarom directe medische kosten aangerekend mogen worden. Verder moet ze worden geïnformeerd over haar rechten en over het zorgaanbod en moet ze op vaste tijdstippen tijdens de zwangerschap gescreend worden op haar psychosociale kwetsbaarheid.

Kwetsbare moeders zijn moeders die in de perinatale periode (in het onderzoek gedefinieerd als de periode vanaf de conceptie tot acht weken na de geboorte van hun kind) bedreigd worden door fysieke, psychische, cognitieve en/of sociale risicofactoren. Veel van die vrouwen hangen onderaan de socio-economische ladder en missen daardoor een groot deel van het voor andere vrouwen en hun kinderen evidente zorgtraject. In België wordt naar schatting één kind op zeven in een kansarm gezin geboren, in Brussel is dat zelfs één kind op drie.

« De eerste duizend dagen van het leven van een kind zijn van cruciaal belang voor zijn ontwikkeling », zegt onderzoekster dr. Maaike Fobelets van de EHB. « De perinatale periode is daar een belangrijk deel van. In 2015 werden er al kwaliteitsindicatoren voor de postnatale zorg in Vlaanderen ontwikkeld, om de kwaliteit ervan na de bevalling te monitoren en te evalueren. Tijdens het selectieproces voor die indicatoren werden echter geen specifieke kwaliteitsindicatoren voor kwetsbare moeders weerhouden. Met onze studie proberen we die leemte op te vullen, ook voor de periode die aan de bevalling vooraf gaat. »

Startpunt van het nieuwe onderzoek was een uitgebreide literatuurstudie. Daaruit werden 24 mogelijke indicatoren gefilterd. Op die lijst werd een panel van veertig experts losgelaten. Het expertenpanel bestond uit zorg- en hulpverleners die kwetsbare moeders tijdens de periode van zwangerschap en geboorte begeleiden: gynaecologen, vroedvrouwen, kinderartsen, huisartsen, verpleegkundigen, allemaal werkzaam in de eerste lijn, tweede lijn of in beide. Maar ook sociaal assistenten en een ervaringsdeskundige, een moeder die in het verleden zwanger was in een kwetsbare situatie werden betrokken.

Het expertenpanel bevond alle indicatoren relevant om in de indicatorenset op te nemen. Interviews met kwetsbare moeders reduceerden de lijst tot 21 indicatoren. Omdat het onderzoek in de grootstedelijke context van Brussel en Gent werd uitgevoerd en de context van migratie daarbij belangrijk is, zitten er naast financiële ook heel praktische aanbevelingen tussen de indicatoren. Zo zou elke kwetsbare moeder tijdens haar zwangerschap toegang moeten hebben tot een tolk, een intercultureel bemiddelaar of een ervaringsdeskundige om haar bij te staan tijdens de zorg. « Er wordt ook aandacht besteed aan de thuisomgeving van kwetsbare moeders », zegt dr. Fobelets. « Tussen de geïnterviewde moeders zaten twee mensen die in een asielcentrum verbleven. Het spreekt vanzelf dat zulke omgeving niet de meest gewenste is. Omdat elke vrouw een eigen verhaal heeft, is het van belang dat er op haar niveau mee gecommuniceerd wordt, door elk van de zorgverstrekkers die ze op haar zorgpad kan tegenkomen. Daarbij kan ook een vaste huisarts helpen, al is dat in Brussel problematisch. Daar zijn nu al huisartsen te weinig. »

Met die lijst willen de onderzoekers nu naar de beleidsmensen toestappen in de hoop dat die er bij het formuleren van nieuwe maatregelen rekening mee zullen houden.

Het onderzoek werd bekroond met de onderzoekspijs van Mustela Foundation 2018.